قاچاق انسان یکی از پدیده­های خطرناک است. در جهان کنونی تمامی دولتها در سطح جهان کم و بیش درگیر این پدیده شوم و هراس انگیز شده­اند.قاچاق انسان به سه منظور اصلی صورت می­گیرد: 1- قاچاق زنان و کودکان : عمدتاً به منظور سوء استفاده­های جنسی 2- قاچاق مهاجران: که عمدتاً با اسناد هویت و اسناد گذر جعلی و به صورت غیر مجاز افراد از مرزهای کشوری به کشور دیگر عبور داده می­شوند. 3- قاچاق اعضاء و جوارح انسان

قاچاق انسان طبق آمارها و گزارش­های منتشره از سوی مراجع دولتی و غیر دولتی روند رو به رشد زیادی داشته است. این روند تمامی دولتها و حتی سازمانهای بین­المللی را به فکر این پدیده و در جهت مقابله و مبارزه با آن وا داشته است. قاچاق انسان معضلی است که هیچ کشوری نمی­تواند ادعا کند که کاملاً از آثار شوم آن در امان مانده است. گسترش قاچاق انسان از جهات مختلف، امنیت جامعه جهانی را تهدید کرده است و حتی در مواردی که بزه دیده نیز رضایت دارد، مخالف کرامت انسانی است.[1]

 به همین لحاظ و با توجه به جنبه­های جهانی و بین­المللی این معضل شناخت دقیق این جرم از هر جهت، اقدامات انجام گرفته از سوی مجامع بین­المللی و کشورهای درگیر این موضوع و برنامه­ های در دست اقدام آنها در سطح منطقه و جهان به منظور برنامه­ریزی دقیق در این خصوص امری ضروری است. جهانی شدن اقتصاد، تحت تاثیر فن­آوری­های جدید اطلاعات و ارتباطات و عوامل سیاسی سبب شده است که فرایند و سرنوشت تولید، توزیع، حمل و نقل و مصرف کالا و خدمات در نظام اقتصادی کشورها تا اندازه زیادی – البته با آهنگی متفاوت، بر حسب کشورها – در تعامل و مرتبط با یکدیگر متحول شوند. یکی از چالشهای  جامعه جهانی، بین­المللی شدن و به ویژه سازمان یافتگی بزهکاری است به همین دلیل کوفی عنان ، دبیر کل پیشین سازمان ملل متحد، تهدیدات قرن بیست و یکم را نه در جنگ همسایگان بلکه بیماری و جرم سازمان یافته می­داند. به دلیل جهانی شدن و پیشرفتهای صنعتی و علمی و رشد روزافزون شهرسازی و ایجاد خدماتی در امور ارتباطات و حمل و نقل سبب شده است که کشورها به ویژه از نیمه دوم سده بیستم به این سوء با افزایش جرایم و ظهور اشکال بزهکاری مواجه شوند. [2]

این جرایم سازمان یافته به دلیل تاثیراتی که بر امنیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جوامع دارد از چند دهه پیش مورد توجه کشورهای مختلف در قالب سازمانهای بین­المللی و منطقه­ای قرار گرفته است و قاچاق انسان به عنوان یکی از این جرایم ، در چند دهه اخیر رشد قابل توجهی در بین سایر جنایات سازمان یافته داشته است. به رغم تمامی تلاشهای صورت گرفته در سطح ملی و بین­المللی برای مقابله و مبارزه با این پدیده مجرمانه، متاسفانه به دلیل سود سرشار در اشکال مختلف قاچاق انسان [3]نه تنها این مشکل ریشه کن نشده است بلکه روز به روز ابعاد گسترده­تر و اشکال­نوینی به خود می­گیرد.

در این راستا سازمان ملل متحد در انجام وظیفه ذاتی خود که تامین صلح و امنیت جهانی است و با هدف گسترش همکاری بین­المللی جهت کنترل، سرکوب یا حتی پیشگیری از این جرایم، در تاریخ 15 نوامبر 2000 طی قطعنامه شماره 25/55، کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با جنایات سازمان یافته فراملی (کنواسیون پالرمو)[4] و دو پروتکل ضمیمه آن، یعنی پروتکل پیشگیری سرکوب و مجازات قاچاق انسان بویژه زنان و کودکان (پروتکل قاچاق انسان)[5] و پروتکل مقابله با قاچاق مهاجران را تصویب کرده است.[6] مشارکت بیش از یکصد دولت در مذاکرات مربوط به کنوانسیون­ها و شتاب بی­سابقه آنها برای تصویب، انعکاس این واقعیت بوده است که جامعه جهانی هم، جنایات سازمان یافته فراملی را تهدیدی جدی برای صلح و امنیت بین­المللی خود می­دانند.

بدین­سان حقوق داخلی کشورها تحت تاثیر این مقررات بین­المللی تغییرات چشمگیری یافته است. ایران به عنوان یکی از کشورهای درگیر در امر قاچاق انسان در سالهای اخیر شاهد رشد روزافزون این پدیده بوده است. [7]

گزارش مواردی از قاچاق زنان و دختران ایرانی به خارج از کشور و تشکیل پرونده­ های کیفری در مراجع مختلف قضایی، دولت را بر آن داشت تا با ارائه­ی لایحه قانونی مبارزه با قاچاق انسان به مجلس شورای اسلامی ، ابزارهای قانونی مبارزه با این جرم را فراهم آورد که در نتیجه تلاش دولت تصویب قانون مبارزه با قاچاق انسان مصوب سال 1383 بود. در کشور عزیزمان ایران با توجه به شرایط جغرافیایی و موقعیت اقلیمی و برخی کمبودها متاسفانه پدیده قاچاق انسان وجود دارد.

با ذکر این مطالب آنچه ضروری به نظر می­رسد برای شناخت جرم قاچاق انسان باید:

1- درک صحیح مفهوم این جرم و تمایز آن با رفتارها و جرائم مشابه (تعاریف)

2-  پیشینه تاریخی پدیده قاچاق انسان و پیدایش بردگی در جهان

3- پیدایش بردگی در ایران و اسلام و مقایسه بردگی و قاچاق انسان و مقایسه بین قاچاق انسان و قاچاق مهاجران

4-  عوامل قاچاق انسان را مورد بررسی قرار خواهیم داد.